Οι ψαράδες της Αμοργού δείχνουν τον δρόμο στην πολιτεία

Σε αισιόδοξο κλίμα πραγματοποιήθηκε χθες στο πλαίσιο του προγράμματος «Αμοργόραμα» η ημερίδα παρουσίασης της «Αλιευτικής Μελέτης Νήσου Αμοργού», που εκπονήθηκε από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η μελέτη, που κατατέθηκε προς εξέταση στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης τον Δεκέμβριο, αναδεικνύει την ανάγκη περιορισμού της αλιευτικής δραστηριότητας στην Αμοργό με στόχο την αναγέννηση των ιχθυαποθεμάτων. Παρουσιάστηκαν τα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης που με τη σύμφωνη γνώμη των αλιέων μπορούν να υιοθετηθούν, συμβάλλοντας στην επιτυχία του οράματος για μια βιώσιμη παράκτια αλιεία και ένα υγιές θαλάσσιο οικοσύστημα.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνέχεια του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφηκε για το «Αμοργόραμα» τον περασμένο Σεπτέμβριο μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ), του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Δήμου Αμοργού, του Αλιευτικού Συλλόγου Αμοργού «Η Χοζοβιώτισσα», του Cyclades Preservation Fund και του Blue Marine Foundation.

Στην Αμοργό τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι μετά τον χειμώνα συσσωρεύονται τόνοι σκουπιδιών και πλαστικών στις βορεινές παραλίες του νησιού, οι οποίες δεν είναι προσβάσιμες από την ξηρά. Με την έναρξη των μελτεμιών στις αρχές του καλοκαιριού, η θάλασσα παίρνει πίσω τα σκουπίδια από τις ακτές, με αποτέλεσμα να δημιουργείται τεράστιο πρόβλημα στο οικοσύστημα και συνεπώς στην αναπαραγωγή των ψαριών.

Το «Αμοργόραμα» ξεκίνησε το 2019 με στόχο να στηρίξει την απόφαση των ίδιων των αλιέων της Αμοργού να προστατεύσουν τη θάλασσα και το επάγγελμά τους. Ο επαγγελματικός αλιευτικός σύλλογος Αμοργού «Η Χοζοβιώτισσα» ιδρύθηκε το 2003 και, με τη συμμετοχή περίπου 40 επαγγελματιών αλιέων, έχει πρωτοστατήσει στις δράσεις της πρωτοβουλίας. Το 2013 συμφώνησε σε ένα σχέδιο διαχείρισης με στόχο να αντιμετωπιστεί η μείωση των αποθεμάτων που οφείλονται στην υπεραλίευση και τη θαλάσσια ρύπανση.

«Καταλάβαμε ότι η συγκεκριμένη περίπτωση είναι μοναδική γιατί μιλούσανε οι ίδιοι οι ψαράδες για το μέλλον, με ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Κάτι που δε συνηθίζεται στις αλιευτικές κοινότητες. Η ύπαρξη του CPF είχε σκοπό να εντοπίσει και να στηρίξει κοινότητες και φορείς των Κυκλάδων που ούτως ή άλλως θέλουνε να στραφούν στη βιωσιμότητα» είπε στις Βιώσιμες Κυκλάδες η Άννυ Μητροπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του Cyclades Preservation Fund.

Βασικός στόχος του σχεδίου είναι οι ψαράδες της Αμοργού να απέχουν από την αλιευτική τους δραστηριότητα τον Απρίλιο και το Μάιο – τη βασικότερη περίοδο για την αναπαραγωγή των ψαριών – και αντ’ αυτού να αξιοποιούν τα καΐκια τους για τον καθαρισμό των ακτών που δεν είναι εύκολα προσβάσιμες από την ξηρά. Παράλληλα, εξετάζεται η σταδιακή αντικατάσταση των αλιευτικών εργαλείων με πιο βιώσιμα, όπως μεγαλύτερου μεγέθους δίχτυα και αγκίστρια ώστε να αποφεύγεται η σύλληψη των νεαρών ψαριών. Βασική επιδίωξη ήταν η δημιουργία τριών θαλάσσιων περιοχών κατά μήκος της ακτογραμμής του νησιού που θα αποτελούν της Ζώνες Απαγόρευσης Ψαρέματος, όπου θα απαγορεύεται προσωρινά οποιαδήποτε είδους αλιευτικής δραστηριότητας.

Όπως δήλωσε ο Δρ. Στέφανος Καλογήρου, επίκουρος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, που παρουσίασε τη μελέτη: «Περάσαμε από τη διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς, υλοποιήσαμε και εφαρμόσαμε σε πραγματικές συνθήκες μαζί με τους αλιείς εκεί στα καΐκια τους, τεκμηριώσαμε πλέον επιστημονικά τις χωροχρονικές διακυμάνσεις που μπορούμε να προτείνουμε για να ελαττώσουμε τον αντίκτυπο της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα και έχουμε καταθέσει προτάσεις ήδη από τον Δεκέμβριο του 2023 στη γενική διεύθυνση Αλιείας». Όπως συμπλήρωσε, «ζητάμε τη γνωμοδότηση του συμβουλίου Αλιείας από το ΥΠΑΑΤ και κατ’ επέκταση ένα νομοθέτημα που θα οδηγήσει στην οριοθέτηση των περιοχών αυτών που προτείνουμε».

Οι περιοχές της έρευνας για την εκτίμηση των ιχθυαποθεμάτων ήταν τα Κατάπολα, η Νικουριά και η Γραμβούσα, όπως προτάθηκαν από τους ίδιους τους αλιείς. Πυλώνες της ανάλυσης ήταν η πληθυσμιακή κατανομή των ειδών, το μέγεθος αναπαραγωγής ωριμότητας, το ελάχιστο μέγεθος διατήρησης, τα ευάλωτα είδη, η επιλεκτικότητα των εργαλείων αλιείας και οι κοινωνικές και οικονομικές διατάσεις. Ακόμη, στις επιλεγμένες περιοχές διερευνήθηκε και η κατάσταση των λιβαδιών Ποσειδωνίας.

Περιοχές Περιορισμού Αλιείας

Ως περιοχή περιορισμένης αλιείας νοείται συγκεκριμένη γεωγραφικά καθορισμένη θαλάσσια περιοχή εντός μιας ή περισσότερων θαλάσσιων λεκανών, όπου όλες ή ορισμένες αλιευτικές δραστηριότητες περιορίζονται ή απαγορεύονται προσωρινά ή μόνιμα, προκειμένου να βελτιωθεί η διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων ή η προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚ αριθ. 1967/2006, Ε.Ε. 2023/2842, ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ(CBD)

Οι προτεινόμενες ζώνες περιορισμού της αλιευτικής δραστηριότητας εκτείνονται σε 300 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα και διακρίνονται σε περιοχές όπου θα εφαρμόζονται άλλοτε χωρικοί και άλλοτε χρονικοί περιορισμοί. Συγκεκριμένα προτείνεται η απαγόρευση της επαγγελματικής και ερασιτεχνικής αλιείας από την 1η Απριλίου έως τις 31 Μαΐου στη θαλάσσια ζώνη περιμετρικά της Αμοργού (Ζώνη Α) σε απόσταση 1,5 ναυτικών μιλίων. Στη Γραμβούσα (Ζώνη Β), τον Όρμο των Καταπόλων (Ζώνη Γ) και τη Νικουριά (Ζώνη Δ) προτείνεται η απαγόρευση της αλιείας όλο τον χρόνο.

«Μονόδρομος»

Σύμφωνα με την κοινωνικο-οικονομική διάσταση της έρευνας, την οποία παρουσίασε ο Δρ. Άγγελος Λιοντάκης, επίκουρος καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η διακοπή της αλιευτικής δραστηριότητας για δύο μήνες συνεπάγεται σημαντική απώλεια εισοδήματος για τους αλιείς. Αυτό όμως δεν τους προδιαθέτει αρνητικά, αφού δηλώνουν αποφασισμένοι να προστατεύσουν τη θαλάσσια βιοποικιλότητα ώστε να ψαρεύουν και οι επόμενες γενιές.

«Για μας το ‘Αμοργόραμα’ είναι μονόδρομος. Όταν κοιτάξαμε τις προτάσεις, μάς ήταν αυτονόητο ότι για να κερδίσουμε πρέπει να δώσουμε. Αυτό που διεκδικούμε δεν είναι κάτι λιγότερο από ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά μας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μιχάλης Κρόσμαν, πρόεδρος της «Χοζοβιώτισσας», στην εκδήλωση. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλοί αλιείς ταξίδεψαν από την Αμοργό για να παρευρεθούν στην ημερίδα.

Ως προς το σενάριο πιθανής χρηματοδότησης από το Ταμείο Αλιείας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η έγκριση και θεσμοθέτηση του σχεδίου από το ΥΠΑΑΤ. Παράλληλα, εξετάζονται και άλλες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την απώλεια εσόδων, όπως η προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού (καταδυτικός, αλιευτικός). Σύμφωνα με τη μελέτη ωστόσο, η απουσία απάνεμων περιοχών ίσως δυσχεραίνει την ανάπτυξη αλιευτικού τουρισμού στο νησί.

Το παρόν στην εκδήλωση έδωσαν εκπρόσωποι του ΥΠΑΑΤ, όπως η Α. Καλλαρά, επικεφαλής της Διεύθυνσης Αλιείας, η οποία δεσμεύτηκε να εξετάσει διεξοδικά το σχέδιο της πρότασης. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο βουλευτής Εύβοιας της ΝΔ Σ. Κεδίκογλου, ο Μ. Κουτουλάκης, γ.γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, αλλά και η πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Δ.Θ. Αυγερινοπούλου, η οποία θα είναι και η συντονίστρια του Our Oceans Conference. Όπως υπογράμμισε η Αυγερινοπούλου, «στη διεθνή συνδιάσκεψη για την προστασία των ωκεανών που το 2024 φιλοξενείται στην Αθήνα αναμένουμε να γίνουν σημαντικές ανακοινώσεις».

Αντίστοιχες πρωτοβουλίες που μέσα από τη σύμπραξή τους με τις τοπικές κοινότητες επιδίωξαν ένα καθεστώς προστασίας για τους αλιευτικούς πληθυσμούς είναι αυτές της Γυάρου και της Σαντορίνης. Η Γυάρος αποτέλεσε την πρώτη θεσμικά κατοχυρωμένη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ) το 2019, βάσει μίας σειράς προσωρινών Υπουργικών Αποφάσεων. Το Προεδρικό Διάταγμα που θα καθιστούσε μόνιμο το καθεστώς προστασίας εκκρεμεί ακόμα, όπως μας είπε ο Σ. Κοτομάτας, υπεύθυνος των δράσεων του WWF Ελλάς στη Γυάρο. Αντίστοιχα, η πρωτοβουλία για τη Σαντορίνη έχει ξεκινήσει ήδη από το 2010 αλλά δεν έχει θεσμοθετηθεί ακόμα ΘΠΠ.
«Η προσέγγιση στην Αμοργό είναι μέσω αλιευτικής νομοθεσίας, δηλαδή όλες οι προτάσεις μας αφορούν στη διαχείριση της αλιείας αποκλειστικά. Στη Σαντορίνη επιλέξαμε να ακολουθήσουμε μία άλλη οδό η οποία αφορά την περιβαλλοντική νομοθεσία, ώστε πέρα από την Αλιεία να υπάρχει μια ευρύτερη προσέγγιση για την προστασία. Αυτή τη στιγμή έχουμε συντάξει μια μελέτη που θα καταθέσουμε στο ΥΠΕΝ και θα ζητήσουμε να θεσμοθετηθεί» είπε στις Βιώσιμες Κυκλάδες ο Β. Παράβας, επιστημονικός σύμβουλος του CPF και ιδρυτικό μέλος του συλλόγου Θηραϊκής Θάλασσας.

Ο καθαρισμός των ακτών και το «Κυκλαδόραμα»

Την περίοδο 2021-2022 πάνω από το 50% των επαγγελματιών αλιέων του Συλλόγου «Χοζοβιώτισσα» απείχαν στο μέγιστο δυνατό βαθμό από τις αλιευτικές τους δραστηριότητες τον Απρίλιο και τον Μάιο. Το «Αμοργόραμα», μέσω crowd-funding και με την υποστήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων Cyclades Preservation Fund (CPF) και Enaleia, πραγματοποίησε 38 δράσεις συλλογής σκουπιδιών, συλλέγοντας περισσότερες από 1200 μεγάλες σακούλες απορριμμάτων. Ανακυκλώθηκαν τρεις τόνοι δίχτυα και σχοινιά και 15 τόνοι πλαστικού. Τα πλαστικά και τα δίχτυα αλιείας αξιοποιούνται για τη δημιουργία νέων βιώσιμων προϊόντων, όπως κάλτσες, μαγιό και έπιπλα (από το δίκτυο συνεργασίας της Εnaleia).

Το «Αμοργόραμα» έχει εμπνεύσει και άλλες αλιευτικές κοινότητες των Κυκλάδων που επιθυμούν να στραφούν σε πιο βιώσιμες πρακτικές. Το «Κυκλαδόραμα» από το 2022 έχει ως στόχο τη σύμπραξη και υποστήριξη αλιέων και αλιευτικών κοινοτήτων των Κυκλάδων ευρύτερα (Σαντορίνη, Πάρος, Αντίπαρος, Νάξος, Κουφονήσι, Μήλος, Σίφνος). Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας δημιουργήθηκε ο πρώτος οδηγός για υπεύθυνο αλιευτικό τουρισμό, που δίνει πρακτικές οδηγίες για το πώς αυτή η δραστηριότητα μπορεί να γίνεται με πιο βιώσιμο τρόπο.

Πηγή: santorinimagazine.gr